იურისტის აზრები ”ღვთისგმობის” შესახებ
2011-04-13, 6:32 PM
შესავალი

ამ სტატიის წერა, რომ დავიწყე საპატრიარქოს ინიციატივა, მიგვეღო კანონი „ღვთისგმობის" შესახებ, გაცხადებული ჯერ არ იყო. შესაბამისად, ამ ფაქტმა მცირე კორექტირება შეიტანა სტატიის სტრუქტურაში. კონკრეტულად, კი მის შესავალში. რომ არა საპატრიარქოს შეთავაზება, შესავალშივე ავღნიშნავდი, რომ გამოსავალს ‘ლიბერალებს’ და მართლმადიდებლურ ეკლესიას შორის შექმნილი უთანხმოებიდან, მხარეები არ გვთავაზობდნენ. მომავალი დაპირისპირებების თავიდან ასაცილებლად კი სავარაუდოდ ერთადერთი გზა - სახარების უფრო დაკვირვებით კითხვა იყო, ისე როგორც ბექა მინდიაშვილი მოგვიწოდებდა კავკასიის ტელეთერიდან. სამწუხაროდ ამ ეტაპზე ეს უკანასკნელი ნაკლებად ეფექტურად მიმაჩნია. ისევე როგორც მსოფლიო საზოგადოების მოწოდებები ‘სწორად’ წაიკითხონ რადიკალ ისლამისტებმა ყურანი. ჯამში კი არ დაუჯერონ მათ, ვინც არასწორ ინტერპრეტაციას აკეთებს სხვაგვარად კაცთმოყვარე რელიგიისა.  

ვფიქრობდი, რომ მკითხველს გავახარებდი, შევთავაზებდი რა რელიგიური გრძნობების შეურაცხყოფის წინააღმდეგ კანონს, როგორც გამოსავალს. თუმცა არ დამცალდა და ახლა ვეცდები საპატრიარქოს ინიციატივა ( და სამწუხაროდ არა ჩემი) სამართლებრივად გავმართო და გავამართლო. 

ეს სტატია ზოგადად მიმოიხილავს დასავლური ქვეყნების და საერთაშორისო სამართლის - სიტყვისა და რელიგიური აღმსარებლობის თავისუფლებისადმი დამოკიდებულებას. ვეცდები დავასაბუთო, რომ სიტყვის თავისუფლება, ქართული სამართლის მიხედვით არ არის ის აბსოლუტი როგორადაც ბევრი ცდილობს მის წარმოჩენას. აგრეთვე ვეცდები ქართული კონსტიტუციის ფარგლებში განვიხილო საპატრიარქოს ინიციატივის განხორციელების შესაძლებლობა. 

I.დასავლური დემოკრატიები

იმისთვის, რომ კამათში დაიბადოს ჭეშმარიტება თავისუფალი სიტყვა უნდა იყოს დაცული. ლიბერალური დემოკრატია წარმოუდგენელია „იდეათა ბაზრის" გარეშე სადაც იდეების თვისუფლად გაცვლა ხდება. სიტყვის თავისუფლება უზრუნველყოფს მოქალაქეების მიერ ხელისუფლების კონტროლს და თვითმართველობას. ის აუცილებელია პიროვნების ავტონომიისთვის. 

თავისუფალი სიტყვის დაცვა დემოკრატიული ქვეყნების ერთ-ერთი უმთავრესი განმასხვავებელი ნიშანია. თუმცა თავად დემოკრატიებიც განსხვავდებიან იმისდა მიხედვით თუ რა ადგილი უჭირავს ადამიანის ამ უფლებას მათ სამართლებრივ სისტემებში. 

ეს განსხვავება თვალნათლივი, რომ იყოს მაგალითად ავიღოთ ორი დასავლური სახელმწიფო. ამერიკის შეერთებული შტატები, რომელიც შეიძლება დავახასიათოდ „თავისუფლებაზე დაფუძნებულ ლიბერალიზმ"-ად და გერმანული სისტემა, როგორც „ადამიანის ღირსებაზე დაფუძნებული ლიბერალიზმი". ეს ორი სახელმწიფო სიტყვის თავისუფლების დაცვის კუთხით, ორ პოლარულად განსხვავებულ მაგალითს წარმოადგენს.
ამერიკული სისტემა აღიარებს კონსტიტუციის პირველი დამატებით განმტკიცებულ, გამოხატვის თავისუფლების უზენაესობას სხვა თავისუფლებებთან მიმართებაში. ამით ის სიტყვის თავისუფლების ყველაზე მაღალ სტანდარტს ამკვიდრებს დასავლეთში და რაც ასევე მეტყველებს იმაზე, რომ ამერიკელი ხალხი არ ენდობა სახელმწიფოს, როგორც ცენზორს.

მაგალითად გამოდგება რობერტო როსელინის ფილმთან დაკავშირებული საქმე. ფილმი „სასწაული" აიკრძალა ნიუ იორკის ხელისუფლების მიერ იმ მოტივით, რომ იგი შეიცავდა ქრისტიანული რელიგიის შეურაცმყოფელ ეპიზოდებს. ამერიკის უზენაესმა სასამართლომ ჩათვალა, რომ ხელისუფლების საქმე არ იყო ჩაეხშო „რეალური თუ წარმოსახვითი თავდასხმები სხვადასხვა რელიგიურ დოქტრინებზე".  

ასევე ცნობილ სასამართლო გადაწყვეტილებაში Cantwell v Connecticut , დადგენილ იქნა, რომ გამოხატვის თავისუფლება, თუნდაც ის შეურაცხყოფდეს რელიგიურ მრწამს, დაცულია ამერიკის კონსტიტუციით მანამდე ვიდრე ასეთი გამოხატულება არ მოუწოდებს ძალადობისაკენ, ან არ ემსახურება ადამიანის დაშინებას. 

ამერიკული სამართლის მიხედვით, გამონათქვამის შინაარსი უმნიშვნელოა, მთავარია - ფორმა. ზიანის არსებობა, როგორც მოთხოვნა სიტყვის თავისუფლების შესაზღუდად ეხმიანება ჯონ სტუარტ მილის ცნობილ ფორმულირებას, რომ ხელი შეგვიძლია ვიქნიოთ მანამ სანამ არ მოვარტყამთ სხვის ცხვირს. ასეთი მიდგომა უგულვებელყოფს ფსიქოლოგიურ ზიანს, ისევე როგორც ადამიანის ღირსების საკითხს. 

სიტყვის თავისუფლების ამდაგვარმა უზენაესობამ, ამერიკულ მედია საშუალებებში დაამკვიდრა თვით-ცენზურა, სადაც პრაქტიკულად ვერ შეხვდებით შეურაცხყოფას რელიგიური, ეთნიკური, სექსუალური თუ სხვა უმცირესობების მიმართ. გავიხსენოთ ის ფაქტი, როდესაც ერთ-ერთმა კარიკატურისტმა რომელმაც გაბედა და მუჰამედის ცნობილი კარიკატურა დაბეჭდა ამერიკულ მედია სივრცეში, კერძოდ კი დეილი ილინში, დათხოვნილ იქნა სამსახურიდან.

ამერიკული სასამართლოების გადაწყვეტილებებში ტოლერანტობა, როგორც იდეოლოგია კარგად ჩანს ე.წ. „ლიბერტარიანული სინანულის" კონცეპციაში. ეს უკანასკნელი თავს იჩენს მაშინ როდესაც მოსამართლეები, გამამართლებელი გადაწყვეტილების გამოტანისას პარალელურად გამოხატავენ სინანულს და გმობენ ზოგიერთ გამონათქვამს, როგორც მიუღებელს ცივილიზებული საზოგადოებისთვის. თუმცა აღიარებენ, რომ ამერიკის კონსტიტუცია იცავს ყველაზე უხამს გამოხატულებასაც კი. ასე მაგალითად, ნაცისტური ჯგუფის გამამართლებელ გადაწყვეტილებაში, სასამართლომ Collin v. Smith-ში შემდეგი სიტყვებით გამოხატა უკმაყოფილიება: „ამ გადაწყვეტილების მომზადება არ იყო იოლი საქმე...ჩვენ...თავს ვთვლით ვალდებულად...გამოვხატოთ ჩვენი ზიზღი იმ დოქტრინების მიმართ, რომელსაც მოპასუხეები (ნაცისტები) საჯაროდ აცხადებენ. ჩვენ ასევე სინანულს გამოვთქვამთ, რომ მიუხედავად რამდენიმე ათასწლეულის მცდელობისა რომ ცივილიზაციას მყარად შეეფუთა ადამიანის სასტიკი, ცხოველური ინსტიქტები, კიდევ არსებობენ ისინი ვინც ამჯობინებენ სიძულვილს და ლანძღვა-გინებას..." 


თუ ამერიკის სამართლებრივ ფილოსოფიაში იგრძნობა ლოკის და ლიბერტარიანული აზროვნების გავლენა ისევე როგორც ბენთჰამის და მილის უტილიტარიანიზმის, გერმანული სისტემა კანტიანურ საწყისებზე დგას. კანტიანური გაგება ადამიანის ღირსებისა წარმოადგენს გერმანიის კონსტიტუციის ქვაკუთხედს. პირველივე მუხლში კონსტიტუციისა ვკითხულობთ: „ადამიანის ღირსება ხელშეუხებელია. მისი დაცვა და პატივისცემა ყველა ხელისუფლების ვალდებულებაა." სწორედ ადამიანის ღირსების დაცვა წარმოადგენს სიტყვის თავისუფლების შემბოჭავ ფაქტორს. როგორც ერთი კომენტატორი აღნიშნავს , გერმანული სამართლის მიხედვით სიტყვის თავისუფლება დაცულია მანამდე ვიდრე ის არ ხელყოფს ადამიანის ღირსებას.
ამ ყველაფრის პრაქტიკული შედეგი კი ის არის, რომ გერმანული სამართალი არეგულირებს არა მარტო გამოხატულების ფორმას არამედ მის შინაარსაც და აქცენტს არ აკეთებს იმ ზიანზე, რაც „სიტყვას" შეიძლება მოყვეს. აქ უკვე მაგალითები საკმარისზე მეტია. ჰოლოკოსტის უარყოფა, ნაცისტური სიმბოლიკის გამოსახვა, სიტყვიერი შეურაცხყოფა პიროვნებისა (მათ შორის გარდაცვლილი ადამიანების) თუ ადამიანთა ჯგუფის, ყველაფერი ეს სისხლის სამართლებრივ დანაშაულს წარმოადგენს. 

გერმანიის სისხლის სამართლის კოდექსის 166 მუხლის თანახმად კი „ის ვინც საჯაროდ ან ხელნაწერის გავრცელების გზით, შეურაცხყოფს სხვათა რელიგიურ მრწამს... რამაც შეიძლება გამოიწვიოს საზოგადოებრივი სიმშვიდის დარღვევა, უნდა დაისაჯოს ჯარიმით ან თავისუფლების აღკვეთით არა უმეტეს სამი წლისა". ამავე მუხლის მეორე პუნქტი ეკლესიის ან რელიგიური ჯგუფის შეურაცხყოფის ინკრიმინაციას ახდენს. ამ მუხლის საფუძველზე გაასამართლეს პიროვნება, რომელმაც ტუალეტის ქაღალდზე, წარწერა - „ყურანი"-ს მიწერით შეიქცია თავი.  

შესაბამისად გერმანია და ზოგადად კონტინენტალური ევროპა, ამერიკისაგან განსხვავებით მეტ ნდობას უცხადებს სახელმწიფოს და ანიჭებს მას ცენზორის უფლებებს რიგ შემთხვევებში. 

ცენზორად გვევლინება ისრაელის სახელმწიფოც რელიგიასთან დაკავშირებულ საკითხებში. შედეგად ისრაელის სისხლის სამართლის კოდექსის 173 მუხლი რელიგიური შეურაცხყოფისაგან იცავს ადამიანებს. ე.წ სუჟკინის საქმეში, ებრაელი ქალი, რომელმაც მუსულმანთათვის შეურაცხყოფელი პოსტერი შეიტანა პალესტინის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე, პირველი ინსტანციის სასამართლომ დამნაშავედ სცნო რელიგიური გრძნობებისთვის ზიანის მიყენების მცდელობისთვის. უმაღლესმა სასამართლომ კი სუჟკინის აპელაციაზე უარი განაცხადა.
სიტყვის თავისულეფლების ამგვარი შეზღუდვა შედეგია ებრაული სამართლის ძლიერი აქცენტისა ადამიანის ღირსებაზე. აღნიშნული კარგად ჩანს ისრაელის ძირითადი კანონის მაგალითზე. ძირითადი კანონი - „ადამიანის ღირსება და თავისუფლება" გვთავაზობს მხოლოდ რამდენიმე უფლების ჩამონათვალს. ესენია: ღირსება, საკუთრება, პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობა და თავისუფლება. კონკრეტულად გამოხატვის თავისუფლება ამ დოკუმენტში ნახსენები არ არის.

თუ უფრო კონკრეტულად ჩავიხედავთ ევროპის სხვა სახელმწიფოების კანონმდებლობაში დავინახავთ, რომ ადამიანის ღირსების დაცვა სამართლის მნიშვნელოვანი კონცეპციაა, თუმცა გერმანიასა და ისრაელისგან განსხვავებით ნაკლებად რადიკალურია.  

ჯამში ადამანი თავისუფალია თუ მას შეზღუდული არ აქვს აზრის თვისუფლად გამოხატვის უფლება და პირიქით, დამცირებულია თუ ეს უკანასკნელი წაართვეს. მისი ღირსება ასევე შელახულია მისი პიროვნების თუ რწმენის შეურაცხყოფის, დაკნინების შედეგად. სწორედ ამ კუთხით, ამ კონცეფციიდან შეიძლება სიტყვის თავისუფლება აღმოცენდეს. იგივე კონცეფცია შესაძლოა გამოვიყენოთ, როგორც გარანტი პიროვნების უფლებისა იყოს დაცული რელიგიური თუ სხვა ნიშნით შეურაცხყოფისაგან. ხსენებულ ორივე თავისუფლებას თანაბარი პოზიცია უნდა მივაკუთნოთ ადამიანის ღირსების, როგორც პრინციპის განხილვისას. 



II. საერთაშორისო სამართალი

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო

დაბალანსებულია მიდგომა საერთაშორისო ასპარეზზე, სადაც მრავალი ინტერესი მოდის ერთმანეთან კონფლიქტში. თუმცა ზოგადი პოლიტიკა რელიგიური თუ სხვა უმცირესობების უფლებების ისევე როგორც „გრძნობების" დაცვისკენაა მიმართული. 


Wingrove v UK-ში ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ ჩათვალა, რომ დიდი ბირტანეთის ფილმების კლასიფიკაციის საბჭოს მიერ მოკლემეტრაჟიანი ფილმის აკრძალვა „ღვთისგმობის" მოტივით, არ ეწინააღმდეგებოდა „ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის" მე-10 მუხლს, რომელიც გამოხატვის თავისუფლებას ეხება. სასამართლოს აზრით, მართალია ასეთი აკრძალვა ხელს უშლიდა აპლიკანტს მე-10 მუხლით გათვალისწინებული უფლებების განხორციელებაში, ბრიტანული საბჭოს ქმედება ლეგიტიმური იყო და იცავდა მაყურებელს რელიგიური შეურაცხყოფისაგან.

Otto Preminger Institut v Austria საქმეში ევროპის სასამართლომ მიიჩნია, რომ თანაბარი ძალა რომელსაც კონვენცია ანიჭებს მე-9 და მე-10 მუხლებს, აძლევს უფლებას სასამართლოს რიგ შემთხვევებში მე-9 მუხლი, აღმსარებლობის თავისუფლება მიიჩნიოს უფრო პრიორიტეტულად ვიდრე მე-10 - გამოხატვის თავისუფლება.


საინტერესოა, რომ ზემოთმოყვანილ ორივე საქმემდე ადრე განხილულ Handyside v United Kingdom- ში დადგენილ იქნა, რომ „სიტყვის თავისუფლება წარმოადგენს ერთ-ერთ ძირითად საფუძველს დემოკრატიული საზოგადოებისა, ყოველი ადამიანის განვითარებისა და პროგრესის აუცილებელ პირობას... აღნიშნული ეხება არა მხოლოდ ინფორმაციას და იდეებს, რომლებიც მისაღებია ან ითვლება უვნებლად... არამედ ისეთ ინფორმაციას და იდეებს რომლებიც, შეურაცხყოფენ, აღაშფოთებენ და განაცვიფრებენ როგორც სახელმწიფოს ასევე ყველა სექტორს მოსახლეობისა. ასეთია პლურალიზმისა და ტოლერანტულობის მოთხოვნა, რომლის გარეშეც არ არსებობს დემოკრატიული საზოგადოება". 

თითქოსდა ეს ფორმულირება წინააღმდეგობაში მოდის ზემოთნახსენებ ოტო პრემინგერის საქმესთან, რომლის მთავარი საგანი - მხატვრული ფილმი - შეიძლება თამამად დაკვალიფიცირდეს, როგორც განსაცვიფრებელი, შეურაცმყოფელი, აღმაშფოთებლი და შესაბამისად დაცული სიტყვის თავისუფლებით. თუმცა ევროპის ადამიანის უფლებათა სასამართლო ერთმანეთისგან ანსხვავებს ამ ორ საქმეს დავის საგნის სოციალური ღირებულების მიხედვით. სიტყვის თავისუფლება დაცულია იმ შემთხვევაში თუ დავის საგანი შეურაცმყოფელია, თუმცა ხელს უწყობს საზოგადოებრივ მსჯელობას და უმიზნოდ და გაუმართლებლად არ ახდენს საზოგადოების ნაწილის პროვოცირებას.  

ამ მხრივ საინტერესოა კანადური სამართლის მიდგომაც. კანადის უზენაესი სასამართლოს აზრით, სიტყვის თავისუფლება უნდა ემსახურებოდეს სამ ძირითად მიზანს: 1. სიმართლის ძიებას; 2. სოციალურ და პოლიტიკურ გადაწყვეტილებების მიღებაში მონაწილეობას და 3. თვით-რეალიზაციასა და ადამიანის სულიერ ზრდას. სხვა შემთხვევებში კანადურ კანონმებლობაში დაშვებულია თავისუფალი სიტყის შეზღუდვა. 


გაერო

მუჰამედის კარიკატურასთან დაკავშირებული აჟიოტაჟის პასუხად გაერომ მიიღო რეზოლუცია და მოუწოდა ქვეყნებს, მათი კანონმდებლობის ფარგლებში გაეტარებინათ შესაბამისი ზომები და წაეხალისებინათ ტოლერანტობა რელიგიური აღმსარებლობების მიმართ. აღნიშნული რეზოლუცია ცდილობს დაამკვიდროს რელიგიური შეურაცხყოფისგან დაცვა, როგორც ადამიანის უფლება.

მართალია ეს რეზოლუცია დიდწილად ძალაუფლებიანი მუსულმანური ინტერეს ჯგუფების გავლენის შედეგად იქნა მიღებული და შესაბამისად კრიტიკის საგანიც გახდა, მაგრამ ის მაინც ანგარიშგასაწევი დოკუმენტია. როგორც ყველა საერთაშორისო რეზოლუცია ეს უკანასკნელიც გვიქმნის წარმოდგენას მსოფლიო პოლიტიკის განვითარებასა და დინებებზე. ხანდახან ამგვარი არასავალდებულო რეზოლუციები გზას უკვალავენ მრავალმხრივ საერთაშორისო ხელშეკრულებებს და ჩვეულებით საერთაშორისო სამართალს. ამ შემთხვევაში აშკარად იგრძნობა ტენდენცია რელიგიური შეურაცხყოფისგან ადამიანების დაცვის მიმართულებით. 

ერთი სიტყვით, დასავლური დემოკრატიების უმრავლესობა არჩევს კონფლიქტური უფლებების და თავისუფლებების დაბალანსების პოლიტიკას.

კონფლიქტი ადამიანის ღირსებასა და თავისუფლებებს შორის აღიარებულია დემოკრატიულ ქვეყნებში. ღირსება და კომუნიტარიანული ინტერესი შეთავსებული თავისუფლებასა და ლიბერტარიანულ ინსტინქტებთან. 

ამერიკელებს მიაჩნიათ, რომ სიტყვის თავისუფლებას არ გააჩნია კომუნიტარიანული ბორკილები, და ზოგადად უარყოფითი დამოკიდებულება აქვთ სიტყვის თავისუფლების სხვა უფლებებთან დაბალანსების მიმართ. თუმცა აღსაღნიშნავნია, რომ იგივე „უხამსობის" შესახებ კანონმდებლობა ამის საპირისპიროზე მიუთითებს. მიუხედავად იმისა, რომ ამერიკული სისტემა ადამიანის თავისუფლებაზეა ორიენტირებული, ვერც ის გაურბის ზოგადად საზოგადოების მოთხოვნილებებს.

დემოკრატიები განსხვავდებიან სწორედ იმით, თუ როგორ ახდენენ ამ ორი ცნების, ინდივიდუალური თავისუფლებისა და კომუნიტარიანიზმის შეთავსებას.




III. პატრიარქის ინიციატივა

საქართველოს კონსტიტუცია გერმანული სამართლის გავლენას განიცდის. საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლი, Grundgesetz-ის პირველი მუხლის ანალოგიურ ფორმულირებას შეიცავს: „ადამიანის ღირსება ხელშეუხებელია." გარდა ამისა, 24-ე მუხლის მესამე პუნქტი ამბობს რომ გამოხატვის უფლება შეიძლება შეიზღუდოს, inter alia, „სხვათა უფლებებისა და ღირსების დასაცავად". 

ის, რომ კონსტიტუციასთან ჩვენი დამოკიდებულება კრიტიკას ვერ უძლებს არახალია. სამწუხაროდ ქართულ კანონმდებლობაში არ იგრძნობა ადამიანის ღირსებისადმი, როგორც კონსტიტუციის მნიშვნელოვანი პრინციპისადმი, განსაკუთრებული დამოკიდებულება, არადა სწორედ ამას გვავალდებულებს უმაღლესი კანონი. 

ადამიანის ღირსების დაცვის მოტივით შესაძლებელია საქართველოში სიტყვის თავისუფლების შეზღუდვა. ასეთი შეზღუდვის ხარისხი კონსენსუსის საგანი უნდა გახდეს. საპატრიარქოს ინიციატივაც ამ ჭრილში უნდა განვიხილოთ. 

წარმოვიდგინოთ, რომ „საიდუმლო სირობა" არა დეისაძეს დაეწერა არამედ, რომელიმე ეთნიკური თუ რელიგიური უმცირესობის წარმომადგენელს. მაგალითად, ავტორი ყოფილიყო იეღოველი. წარმომიდგენია რა ამბავი მოყვებოდა მის პუბლიკაციას. ან დაუშვათ, რომ პირიქით, „ჭეშმარიტ, მართლმადიდებელ ქართველს" მუსულმანური, კათოლიკური ან გრეგორიანული რელიგიის შეურაცხყოფით გამოეჩინა თავი და ამით შეელახა ამ რელიგიის აღმსარებელთა ღირსება. თუ ამერიკულ მოდელს ვირჩევთ მაშინ შესაბამისი პროპაგანდაც უნდა გავატაროთ, უმაღლეს დონეზე, ტოლერანტობის გასაძლიერებლად. ჩვენც გამოვხატოთ „ლიბერტარიანული სინანული" და არ მოვაწყოთ ხმაურიანი პრეზენტაციები რელიგიური ჯგუფების დამამცირებელი პუბლიკაციებისა. 

არის მეორე გზაც, რომელსაც ამ სტატიის ავტორი უჭერს მხარს. დაპირისპირება, რომელიც რეალურად არსებობს და არავინ იცის რა სახეს მიიღებს მომავალში, საკანონმდებლო დონეზე გადავჭრათ. დავიცვათ ადმიანის ღირსება საქართველოს კონსტიტუციის შესაბამისად. ვაღიაროთ, რომ სიტყვის თავისუფლება დაცულია მანამ სანამ ის არ ლახავს ადამიანის ღირსებას. ამ უკანასკნელ შემთხვევაში კი მოსამართლეებმა უნდა იმსჯელონ თუ კონკრეტულ შემთხვევაში, რომელი ინტერესია უფრო მნიშვნელოვანი დასაცავად, გამოხატვის თავისუფლება თუ ადამიანის უფლება დაცული იყოს საკუთარი რელიგიური მრწამსის შეურაცხყოფისაგან.  

თუ გერმანული და ებრაული სამართალი ამ მხრივ ზედმეტად პატერნალურია სიტყვის თავისუფლების მიმართ, უფრო დაბალი სტანდარტი ავიღოთ. გამოვიყენოთ კანადისა და ევროპული სასამართლოს მიერ შემოთავაზებული კრიტერიუმი და განვასხვავოთ ხელოვნების ნაწარმოები წმინდა პროვოკაციისგან. 

ერთია, ამ ყველაფრის თეორიულ დონეზე გაცხადება და მეორე მისი პრაქტიკაში გატარება. იმისთვის, რომ სიტყვის თავისუფლება არ შეეწიროს რელიგიური გრძნობების დაცვას, სასამართლოებს სწორი გზავნილი უნდა მიეცეს. როგორი ფორმულირებაც არ უნდა ქონდეს კანონს ის მაინც მიანიჭებს გარკვეული ინტერპრეტაციის საშუალებას მოსამართლეებს გადაწვეტილების მიღებისას, ანუ ვერ იქნება ზუსტი. ამ შემთხვევაში საჭირო გახდება იმ კრიტერიუმების ჩამოყალიბება, რომლითაც მოსამართლეებმა უნდა იხელმძღვანელონ. 

Miller v. California-ში ამერიკის უზენაესმა სასამართლომ, „უხამსი" ნაწარმოების აკრძალვისთვის შემდეგი კრიტერიუმები გამოიყენა: 1. განკუთვნილია თუ არა მთლიანი ნამუშევარი გარყვნილი ინტერესის დასაკმაყოფილებლად; 2. აღწერს თუ არა ნამუშევარი აშკარა უხამსი ფორმით, სექსუალურ ქცევას და 3. აკლია თუ არა მთლიანად ნამუშევარს, მნიშვნელოვანი ლიტერატურული, მხატვრული, პოლიტიკური თუ სამეცნიერო ღირებულება. ეს უკანასკნელი კრიტერიუმი საკმაოდ მომთხოვნია და ცვლის ამერიკული სასამართლოს ადრინდელ გადაწყვეტილებას სადაც, ნაწარმოები დაცული იყო თუნდაც რაიმე სოციალური ღირებულების ქონის შემთხვევაში. ჩვენი მიდგომა შეიძლება ამ ორი, მინიმალისტური და საკმაოდ მომთხოვნი კრიტერიუმის დაბალანსებაში ვიპოვოთ. 

უფრო ზოგადი კრიტერიუმები სასამართლოებმა შეიძლება კანადური სამართლიდან აიღონ და განსაზღვონ კონკრეტული ნაწარმოები წარმოადგენს თუ არა 1. სიმართლის ძიების; 2. სოციალურ და პოლიტიკურ გადაწყვეტილებების მიღებაში მონაწილეობის და 3. თვით-რეალიზაციისა და ადამიანის სულიერ ზრდის მცდელობას. 

გაზიარებულ უნდა იქნას ევროპის ადამიანის უფლებათა სასამართლოს გამოცდილება და უნდა გავიაზროთ კონკრეტული ნამუშევარი უმიზნოდ და გაუმართლებლად ხომ არ ახდენს საზოგადოების ნაწილის პროვოცირებას. ან თუნდაც შეურაცმყოფელი ნამუშევარი უწყობს თუ არა ხელს საზოგადოებრივ დისკუსიას. 
ახალი კანონის კიდევ უფრო მკაცრ ჩარჩოებში მოქცევის მიზნით შემოვიტანოთ მოთხოვნა, რომ კანონის ასამოქმედებლად, კონკრეტულ ნაწარმოებს უნდა შეეძლოს საზოგადოების სიმშვიდის დარღვევის გამოწვევა.  

ზემოთმოყვანილი კრიტერიუმებით აღჭურვილი მოსამართლე, დაადგენს რომ, მაგალითად გადაცემა „დიდი ათეული" შეიცავს გარკვეულ სოციალურ ღირებულებას და იმ შემთხვევაშიც კი თუ წმინდანების მოხსენიება შეურაცხყოფს მართლმადიდებლებს, გადაცემის აკრძალვა ხელს შეუშლის საზოგადოებრივ დისკურსს. იგივე მოტივით არ ჩაითვლება შეურაცხყოფად პატრიარქისთვის თეა თუთბერიძის მიერ გადაცემული კითხვარი, რომ აღარაფერი ვთქვათ გადაცემაზე - „ღამე შორენასთან ერთად". რაც შეეხება „საიდუმლო სირობას"...

რათქმაუნდა გულუბრყვილობა იქნება ჩვენი მხრიდან, ისეთი სერიოზული საკითხის გადაწყვეტა, როგორიც სიტყვის და რელიგიის თავისუფლებების დაპირისპირებაა, საეჭვო კვალიფიკაციის მქონე ქართველ მოსამართლეებს მოვთხოვოთ. 

მეორეს მხრივ ცხადია, რომ სკანდინავიური დემოკრატია არ ყვავის საქართველოში. სასამორთლო არ არის დამოუკიდებელი. რაოდენ ცინიკურადაც არ უნდა ჟგერდეს, ამ რეალობიდან ყველამ შეგვიძლია ვიხეიროთ. კერძოდ, გამოიყენონ ხელისუფლების სხვა შტოებმა მათი გავლენა სასამართლოზე და გაუწიონ წინამძღოლობა მოსამართლეებს ამ რთულ კონცეფციებთან ჭიდილში, ისე რომ საზოგადოებრივი და სახელმწიფო ინტერესები არ დაზარალდეს. შედეგად მივიღებთ გარკვეულ ჩარჩოებში მოქმედ კანონს და მის კონკრეტულ საქმეებში გამოყენებით (თუნდაც სხვისი მითითებებით) გამოცდილება მიღებულ მოსამართლეებს. სხვა საკითხია რამდენად ვენდობით დღევანდელ სახელმწიფოს, როგორც ცენზორს.

თუ რეალობას თვალს გავუსწორებთ, ხელისუფლების წინაშე ქმედითი ბერკეტი ჩვენს საზოგადოებას არ გააჩნია. ნებისმიერი კანონის არსებობა-არარსებობა დიდს არაფერს ცვლის. მის შესრულებაზე გავლენას ვერ ვახდენთ. აქედან გამომდინარე, „ღვთისგმობის" (ან ნებისმიერი სხვა სახელწოდების) შესახებ კანონის სარგებელი, თავად მის მიღებასა და არსებობაში, ან თუ გნებავთ პარლამენტის მიერ გადადგმულ პოპულისტურ ნაბიჯში დევს. ეს ნაბიჯი, როგორც ამ სტატიით ვეცადე მეჩვენებინა, სრულებითაც არ არის ლიბერალური დემოკრატიის გზიდან გადახვევა და რაც უფრო მნიშვნელოვანია, მთლიანად ჯდება საქართველოს კონსტიტუციის ჩარჩოებში.

ფაქტი ერთია - მართლმადიდებლები, განსაკუთრებით რადიკალური ფრთა, დაუცველად გრძნობს თავს ე.წ. „სოროსელების" წინაშე და მათი აგრესიაც დიდწილად აქედან გამომდინარეობს. ამ სტატიის მიზანი არ არის განიხილოს მორწმუნეთა და სამწუხაროდ, საზოგადოების დიდი ნაწილის შიში სოროსის თუ სხვათა მიმართ. თუმცა ამ ერთი შეხედვით საქილიკო მოვლენამ ღრმად გაიდგა ფესვები საქართველოში. აღმსარებლობის (არა მარტო მართლმადიდებლობის) უფრო გაბედული დაცვა საკანონმდებლო დონეზე, საზღვრის გავლება თუ რა არის დაშვებული და რა არა, ამ შიშის ხარისხს შეამცირებს და მორალურ საფუძველს გამოაცლის იმ პირებს, რომლებიც შორენა ბეგაშვილს ემტერებიან. კანონი ასევე დაგვეხმარება დავიცვათ რელიგიური უმცირესობები.
ეს იქნება კონტრაქტი საზოგადოების ჯგუფებს შორის. თამაშის წესების დადგენა, რომლებიც მხარეებმა უნდა შეასრულონ და მოვალეობა, რომ არავინ მოითხოვოს იმაზე მეტი რაც კონტრაქტით არის განსაზღვრული.
კატეგორია: შემეცნებით | დაამატა: gi2gi
ნანახია: 1173 | რამოტვირთვები: 0 | რეიტინგი: 5.0/1
სულ კომენტარები: 0
კომენტარის დამატება შეუძლიათ მხოლოდ დარეგისტრირებულ მომხმარებლებს
[ რეგისტრაცია | შესვლა ]