ცხენი ჩემი სტიქიაა და ბავშვობის აუხდენელი ოცნება. ამიტომ გადავწყვიტე გაზაფხულზე ეს ოცნება ავიხდინო და ჯირითის სასწავლებლად იპოდრომზე მწვრთნელი ავიყვანო, რომელიც ასევე მასწავლის ამ არაჩვეულებრივ ცხოველთან მოქცევას და მის შესაბამის მოვლას. მანამდე კი, რისი გარკვევაც მოვახერხე ცხენის ჯიშებზე, თვისებებსა და მოვლაზე მხოლოდ ესაა:

ცხენებს მარტო ცხოვრება არ უყვართ, ამიტომ ისინი რემაში ერთად ცხოვრებას ამჯობინებენ, რადგან ასე თავს უფრო უსაფრთხოდ გრძნობენ. რემის ერთი წევრი „დაზვერვაზე" დგას და თუ ის გარბის, ეს ნიშნავს რომ მან საფრთხე შენიშნა და დანარჩენებს ნადირის მოახლოებას ამცნობს. რემაში ის ფაშატი (დედალი ცხენი) ლიდერობს ყოველთვის, რომელიც სხვა დანარჩენ ფაშატებზე ყველაზე ძლიერია; ხოლო ულაყი (მამამლი ცხენი) ჯგუფის ბოლოში ექცევა ხოლმე, რომ დანარჩენები მტრებისგან დაიცვას.

თვისებები

ცხენებს თავისი ენა აქვთ, რაც შეგიძლიათ სხვადასხვა სიტუაციაში მათ ქცევებზე დაკვირვებით შეამჩნიოთ. მაგალითად, როცა ცხენს რაიმე საინტერესოს დაყნოსვა ან დაგემოვნება უნდა, ზედა ტუჩს მაღლა სწევს. ძირითადად  ჭიხვინით, ხვიხვინით ან უბრალოდ თავი ქნევით „ესაუბრებიან" ერთმანეთს. ასევე საყურადღებოა, რომ შეშინებული ცხენი თავის მაგივრად თვალის გუგებს ატრიალებს. როცა ისინი რაღაცას მოუთმენლად ელოდებიან, ფლოქვებს მიწას უბაკუნებენ. თუ ცხენი კუდს მაღლა პრეხს და დაკუნტრუშებს, ესე იგი კარგ ხასიათზეა, თუ ყურებს უკან წევს და კბილებს კრეჭს – გაბრაზებულია.

გაწვრთნა და ურთიერთობა

გაწვრთნამდე ყველა შინაური ცხენი ველური ცხენივით უკარებაა. შინაური ცხენების გაწვრთნას მათი დაბადებისთანავე იწყებენ. ლაგამის ტარებას ჯერ კიდევ პატარა კვიცს აჩვევენ. ასევე უჭირთ უნაგირის შეჩვევა, რის გამოც ტლინკებს ყრიან. როცა ცხენი 3 წლის გახდება, მაშინ იწყებენ მასზე დაჯდომას და ჯირითს. ცხენი ასევე უნდა გაიწვრთნას ისე, რომ ბევრი ხალხის დანახვაზე და ხმაურზე არ დაფრთხეს. როცა ერთ ცხენს მეორის ყურადღების მიქცევა უნდა, ზურგს აქცევს მას და ამით ანიშნებს, მომიახლოვდიო. ძირითადად ასე წვრთნის ცხენს მწვრთნელიც – ზურგის შექცევით ანიშნებს მას, მომიახლოვდი, არაფერს დაგიშავებო.  შინაურ ცხენს გარეულისგან განსხვავებით ძალიან მოსწონს მოფერება. ასევე აღსანიშნავია, რომ ცხენები ადამიანს სუნის მიხედვით სცნობენ.

მოვლა

რაც შეეხება ცხენის მოვლას, ჯერ ფლოქვები უნდა გავუსუფთავოთ, შემდეგ ბეწვი, ფაფარი და ბოლოს კუდი დავვარცხნოთ. რადგან მგრძნობიარე ფლოქვები აქვს, ფეხებზე ლითონის ნალებს ამაგრებენ, რომლებსაც მთელი სიცოცხლის განმავლობაში 6-8-ჯერ უცვლიან. ცხენი სუფთა ცხოველია, ამიტომ საკუთარ თავს ხშირად თვითონ ისუფთავებს ჭუჭყისა და მწერებისაგან. ცხენები ერთმანეთსაც უსუფთავებენ ბალანს, თან ასე ერთი-მეორის მიმართ მეგობრობას გამოხატავენ.

ცხენის სწრაფად სირბილს ჭენება ჰქვია, ნელა სირბილს – თოხარიკი, მსუბუქ სიარულს – ჩორთი, ნელა სიარულს კი  – სეირნობა.